Imam Nesai, Allah mu se smilovao, napisao je veliki broj djela, kako iz hadisa tako i iz drugih šerijatskih disciplina. Među njegovim najpoznatijim djelima jesu dvije zbirke hadisa, tj. dva sunena: Es-Sunenul-kubra (Veliki Sunen) i Es-Sunenus-sugra (Mali Sunen).
Imam Nesai prvo je napisao Es-Sunenul-kubra koji je zatim sažeo i tako je nastao Es-Sunenus-sugra. Kada je u povratku sa putovanja prolazio pored Palestine, odsjeo je u gradu Remla i tamošnji namjesnik grada upitao ga je da li je sve što se nalazu u djelu El-Kubra vjerodostojno, a imam Nesai odgovorio mu je da nije. Tada mu namjesnik reče da izdvoji vjerodostojne hadise i razdvoji od slabih, što je i uradio, i na taj način nastalo je djelo Es-Sunenul-sugra. (Ibn Esir, Džamiul-usul, 1/197)
Imam Zehebi ovo smatra netačnim i kaže: "Ovo je netačno. Djelo El-Mudžteba nastalo je odabirom hadisa Ibn Sunnija." Istog stava bio je imam Sahavi, rekavši da je možda imam Nesai dopustio ili naredio Ibn Sunniju da skrati Es-Sunenul-kubra. (Es-Sijer, 14/131; El-Kavlul-mu'teber, str. 21)
Utvrđivanje imena
Sunen imama Nesaija poznat je pod različitim imenima među učenjacima. Neka od tih imena jesu sljedeća:
El-Mudžtena: Ovim imenom nazvali su ga Ibn Asakir, Mizzi i Zehebi. (Tehzibul-kemal, 1/355; Es-Sijer, 14/131)
Sahihun-Nesai: Tako su ga nazvali Hatib el-Bagdadi, Es-Silfi, Ebu Ali en-Nejsaburi, Ebu Ahmed b. Adi, Ebu Hasen ed-Darekutni, Ibn Menda, Hakim, Zehebi i drugi. (Mukaddimetu Ibnis-Sallah, str. 40; Šurutul-Eimmeti, str. 42; El-Iršad, 2/768; En-Nuket, 1/75; Tezkiretul-huffaz, 1/96; Bugjetur-Ragib, str. 49)
Es-Sunenus-sugra: Ovim imenom nazvan je kako bi se razlikovao od djela El-Kubra. Veliki broj učenjaka nazvao ga ja ovim imenom, među kojim su Sehavi i Sujuti. (Fethul-mugis, 2/21; Tedribur-Ravi, 1/102)
El-Mudžteba: Ova riječ u arapskom jeziku označava nešto što je odabrano, odlikovano (Arapsko-bosanski rječnik, Teufik Muftić, str. 199). Ovim imenom nazvali su ga Ibn Sunni, Zehebi, Ebu Ali el-Gassani, Ibn Hajr, Ibn Nukta, Ibn Esir, Ibn Mulekkin, Ibn Hadžer, Sujuti, San'ani, Sidik Hasen i drugi. (Tezkiretil-huffaz, 3/101; Fehresetu Ibn Hajr el-Išbili, str. 97; Zejlut-takjid fi ruvats-suneni vel-esanidi, 1/442; Džami'il-usuli, 1/197; El-Bedrul-munir, 1/283; Taglikut-ta'lik, 2/134; El-Metalbul-alija, 12/229; Tehzinut-tehzibi, 3/35; Tevdihul-efkar, 1/221)
Metod imama Nesaija u pisanju djela Es-Sunenus-sugra
Metod pisanja ovog djela karakterističan je u nekoliko stvari, a to su:
• Imam Nesai, Allah mu se smilovao, u ovom je djelu napravio spoj između hadisa i fikha, i to je vidljivo na mnogim mjestima. Kao primjer za to možemo navesti da imam Nesai često jedan hadis navodi u više poglavlja, jer je iz njega izvukao više propisa. U tom slučaju navodi samo dio hadisa iz kojeg je izvukao određeni propis. Često navodi i riječi učenjaka fikha kojima potkrepljuje određeno razumijevanje hadisa, pa tako u poglavlju o kurbanu, mitu i vinu navodi riječi Mesruka. (Sunenun-Nesai, 8/314)
• Na nekoliko mjesta navodi i predaje ashaba, nekoliko mursel predanja (hadisa u čijem lancu prenosilaca nakon tabiina nedostaje jedan prenosilac) i nešto malo muallek predaja (hadisa s čijeg početka, uzastopno, ispušten je jedan ili više prenosilaca).
• Za jedan hadis navodi više puteva (lanaca prenosilaca), ukazuje na razlike između njih i između teksta hadisa, zatim odabire najjači (najvjerodostojniji) lanac shodno jačini hifza (memoriji pamćenja) prenosilaca hadisa. (Mukaddimetu Sunenun-Nesai, str. 32.)
• Navodi stepene prenosilaca hadisa. Kada navede hadis u čijem je lancu slab prenosilac, jasno ukaže na to, npr.: Muhammed b. Zubejr el-Hanzali -- slab -- ne može se njime dokazivati (Sunenun-Nesai, 7/28). Kada je u pitanju džerh i ta'dil prenosilaca hadisa, onda skoro da nema prenosioca o kojem je nešto rekao a da nije ukazao na njegov stepen u hadiskoj znanosti. Džerh i ta'dil je nauka koja tretira i ukazuje na sve karakterne i druge slabosti prenosilaca hadisa kao i na dobre karakterne osobine i druge vrijednosti prenosilaca hadisa.
• Navodi komentar i značenje manje poznatih riječi u hadisima. Ukoliko je neki prenosilac hadisa spomenut po nadimku, onda navede i njegovo puno ime, ili ukoliko ima više prenosilaca s istim imenom, onda objasni o kojem se radi.
• Ukoliko o nekom poglavlju postoji vjerodostojan hadis, onda ga navede, a ukoliko ne postoji, onda navede slabe hadise koje prenose prenosioci po čijem pitanju učenjaci nisu složni da se od njih ne trebaju hadisi prihvatati. Nekada na početku navede vjerodostojan hadis, a zatim nekoliko slabih hadisa, jer se u nekom od tih slabih hadisa navodi dodatak kojeg nema u vjerodostojnim hadisima. Ukazuje na hadis koji je najvjerodostojniji u određenom poglavlju.
• Navodi skrivene mahane hadisa, zatim se osvrće i na slabosti u tekstu hadisa. Imam Zehebi, Allah mu se smilovao, rekao je: "Do 300. godine po Hidžri nije postojao učenjak koji je pamtio hadise bolje od imama Nesaija. Bolje je poznavao hadis, skrivene mahane hadise i prenosioce hadisa od Muslima, Ebu Davuda, Tirmizija. Sa njim u rangu bili su Buhari i Ebu Zura er-Razi. (Es-Sijer, 14/133)
• Navodi svoj sud o stepenu hadisa, npr.: Ovaj hadis je slab. Ovaj hadis nije vjerodostojan. U ovom hadisu je pogriješio taj i taj...
Raspored hadisa u Sunenu
Imam Nesai, Allah mu se smilovao, podijelio je hadise na kitabe -- knjige, a svaki kitab na babove -- poglavlja. Kada navodi hadise, onda prvo navede hadis čiji je tekst općenit, a zatim hadis koji određuje ili pojašnjava prethodni, ili navodi hadis koji je derogirajući, a zatim hadis koji je derogiran. Ukoliko u jednom poglavlju navodi više hadisa, onda prvo navede hadis čiji je lanac prenosilaca kraći, a zatim onaj čiji je lanac duži.
Uvjeti imama Nesaija za uvrštavanje hadisa u Sunen
Imam Nesai, Allah mu se smilovao, nije zapisivao hadise osim od onih koje je smatrao povjerljivim i pouzdanim. Općepoznato je da je Nesai strog u pogledu prihvatanja hadisa i ocjene prenosilaca.
• Rekao je Ahmed ibn Mahbub er-Remli da je čuo imama Nesaija da je rekao: "Kada sam odlučio da sakupljam hadise, klanjao sam istiharu kada su u pitanju neki prenosioci hadisa, da li da od njih zabilježim hadise ili ne, jer je u mom srcu nešto postojalo kada su oni u pitanju, i srce mi se smirilo na tome da ne prihvatam hadise od njih." (Bugjetur-ragibi, str. 43)
• Hafiz Ibn Tahir rekao je: "Upitao sam Sa'da b. Alija ez-Zendžanija o jednom prenosiocu da li je pouzdan ili ne, pa mi je rekao: 'Jeste.' Rekoh mu: 'Kako jeste kad ga je imam Nesai smatrao slabim prenosiocem?', a on mi odgovori: 'O sinčiću, uvjeti imama Nesaija u pogledu prenosilaca hadisa rigorozniji su od uvjeta Buharija i Muslima.'" (Šurutul-eimmetis-sitteti, str. 18)
• Hamza b. Jusuf es-Sehmi kazuje da je imam Darekutni upitan o tome kome daje prednost: imamu Nesaiju ili Ibn Huzejmi, pa je odgovorio: "Ebu Abdurrahmanu en-Nesaiju, jer on je bio bez premca..." (Sualat Hamza es-Sehmi, str. 133)
• Rekao je Ibn Redžeb: "Što se tiče Nesaija, njegovi uvjeti su rigorozniji od uvjeta Ebu Davuda i Tirmizija." (Šerhu ilelit-Tirmizi, str. 227)
• Toliko je bio strog kada su u pitanju prenosioci hadisa da nije htio prenijeti hadise od prenosilaca od kojih su prenijeli imam Buhari i Muslim, Allah im se smilovao, kao što je Ismail b. Ebu Uvejs, od kojeg su hadise zabilježili i Buhari i Muslim, dok ga je imam Nesai izbjegao. Imam Darekutni napisao je djelo i sabrao imena prenosilaca hadisa od kojih Nesai nije htio hadise prenijeti, a prenijeli su Buhari i Muslim. (Mukaddimetu Faruk Hamadeh ala kitabi amelil-jevmi vel-lejleti, str. 53)
• Ibn Hadžer je rekao: "Koliko je samo prenosilaca hadisa od kojih su hadise prenijeli Ebu Davud i Tirmizi, a njihove hadise Nesai nije htio prenijeti, čak je bilo i onih koji su zabilježeni u dva Sahiha (Buhari i Muslim)." (En-Nuket, 1/75)
Stepen vjerodostojnosti hadisa u Sunenu
Većina hadisa u Sunenu su na stepenu sahih ili hasen hadisa, a veoma je mali broj slabih hadisa i munker hadisa. Munker je onaj hadis koji prenosi slab prenosilac, koji proturječi onome što je prenio pouzdan prenosilac. Kad bi zabilježio takav hadis, na to bi ukazao i naveo svoje mišljenje.
Rekao je Muhammed b. Muavija el-Ahmer, jedan od prenosilaca Sunena: "Sve što je zabilježeno u Sunenu, to je vjerodostojno, a vrlo je mali broj slabih hadisa." (En-Nuket, 1/484)
Ibn Hadžer je rekao: "U cjelini, Sunen imama Nesaija je djelo koje nakon dva Sahiha ima najmanje slabih hadisa i slabih prenosilaca." (En-Nuket, 1/484)
Ukupan broj hadisa u Sunenu iznosi 5.754, u izdanju Metkebetul-matbuatil-islamijja, koji je štampan u Halebu 1986. godine.
Prema mišljenju jednog dijela učenjaka, Sunen imama Nesaija je peta zbirka po vjerodostojnosti, nakon Buharija, Muslima, Tirmizija i Ebu Davuda. (El-Hadisu vel-muhaddisun, str. 358)
Prenosioci Sunena
Veliki je broj onih koji su čuli i prenijeli Sunen od imama Nesaija, Allah mu se smilovao, međutim, najpoznatiji među njima su sljedeći: Ahmed b. Muhammed b. Ishak es-Sunni, Ebu Hasen Ahmed b. Muhammed b. Ebu Temam, Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed Ibn Muhendis, Ebu Ali Hasen b. Hidr es-Sujuti, Ebu Muhammed el-Hasen b. Rešik el-Askeri, Ebu Kasim Hamza b. Muhammed el-Kenani, Ebu Musa Abdulkerim b. Nesai, sin imama Nesaija, i mnogi drugi. (El-Kavlul-muteber, str. 26; Bugjetur-ragib, str. 51)
Komentari Sunena
Učenjaci hadisa posvetili su veliku pažnju Sunenu imama Nesaija, svejedno bilo to u pogledu hadisa koje je zabilježio ili u pogledu prenosilaca hadisa. Među najpoznatije komentare ubrajaju se sljedeći:
• Šerhu Sunenun-Nesai, Ebu Abbasa b. Rušda (preselio 563. godine po Hidžri),
• El-Im'anu fi šerhin-Nesai, Ebu Abdurrahmana Alija b. Abdullaha b. Halefa b. Muhammeda b. Ni'meta (preselio 567. godine po Hidžri),
• Šerhun-Nesai, Ebu Hasena Muhammeda b. Alija el-Husejnija (preselio 765. godine po Hidžri),
• Zehrur-ruba alel-mudžteba, Dželaluddina es-Sujutija (preselio 911. godine po Hidžri),
• Šerhu Sunenin-Nesai, Muhammeda b. Abdulhadija es-Sindija (preselio 1138. godine po Hidžri),
• Zehiretul-ukba fi šerhil-mudžteba, Muhammeda b. Alija b. Adema el-Etijupija (preselio 1442. godine po Hidžri).