Namaz na kaburu ili u njegovom pravcu

Imam Malik nas je obavijestio da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: 'Ubio Allah židove i kršćane jer su kabure svojih poslanika učinili bogomoljama', pa je rekao: ''Mrzim ovo radi hadisa i drugih predaja prenesenih od osoba mimo Poslanika, a mrzio je – a Allah najbolje zna – da se veliča bilo ko od muslimana, tj. da se njegov kabur učini džamijom, jer u tom slučaju nemoguće je sačuvati se smutnje i zablude koja dolazi nakon toga.'' Ovim hadisom dokazao je sva tri značenja  koja je spomenuo u svom govoru, što i jeste jasan dokaz da je hadis shvatio u njegovoj općenitosti, a tako je postupio i šejh Ali el-Kari' prenoseći od hanefijskih učenjaka, pa je u ''Mirkatul-mefatih šerh miškatil-mesabih'' (1/456), rekao: ''Razlog njihovog prokletstva jeste to što su se klanjali kaburima svojih poslanika veličajući ih, što je očiti širk, ili što su se molili Allahu, subhanehu ve te´ala, na mjestima gdje su ukopani poslanici, činili sedždu na njihovim kaburima, okretali se prema njihovim kaburima za vrijeme molitve smatrajući da time čine ibadet Allahu i pretjerivali u veličanju poslanika, a to je skriveni širk jer je u tome sadržano veličanje stvorenja u onome što nije dozvoljeno.

U Poslanikovim, sallallahu alejhi ve sellem, hadisima pojašnjena je opasnost uzimanja kabura za bogomolje, kao i kazna i prijetnja od Allaha, subhanehu ve te´ala, koja slijedi onome ko to prakticira. Stoga je naša dužnost da ljude poučimo onome šta znači uzimanje kabura za džamije, kako bismo ih upozorili. Ono što se podrazumijeva pod ovim terminom manifestira se u tri sljedeća značenja:

●

●

●

Mišljenja učenjaka u pogledu uzimanja kabura za džamije

Učenjaci su detaljno razmatrali svako prethodno značenje, a isto tako o ovom pitanju izrečeni su i jasni tekstovi od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.

● Što se tiče prvog mišljenja, Ibn Hadžer el-Hejtemi u djelu ''Ez-Zevadžir'' (1/121), rekao je: ''Uzimanje kabura za džamiju znači (obavljati) namaz na njemu ili u njegovom pravcu.'' U ovome tekstu Ibn Hadžer stavlja na znanje da spomenuto uzimanje kabura obuhvata oba značenja, od kojih je jedno klanjanje namaza na kaburu. Es-San'ani rekao je u ''Subulus-selam'' (1/214): ''Uzimanje kabura za džamiju je općenitije od toga da znači samo klanjanje namaza u njegovom pravcu ili na njemu.''

Ja kažem (tj. Albani):

Za prvo značenje dokazi su i hadisi:

Prvi:

Drugi:

Treći:

Četvrti:

● Što se tiče drugog spomenutog značenja, El-Menavi, u djelu ''Fejdul-Kadir'', u komentaru trećeg hadisa, rekao je: ''Tj. uzeli su ih sebi za kiblu, sa neispravnim vjerovanjem, jer njihovo uzimanje za mesdžide je obavezno činjenje mesdžida na njima i obrnuto (tj. činjenje sedžde prema njima obavezno povlači sa sobom gradnju mesdžida na njima, kao što gradnja mesdžida na njima obavezno povlači sa sobom činjenje sedžde prema njima – op. prev.), a ovime je pojasnio razlog zbog kojeg su prokleti, pošto je u tome pretjerivanje u veličanju tih kabura. El-Kadi (El-Bejdavi) je rekao: ''Kada su židovi činili sedždu na kaburima svojih poslanika, veličajući ih, i učinili ih svojom kiblom prema kojoj su se okretali u namazu, te ih uzeli za kumire, Allah ih je prokleo i zabranio to muslimanima da ne bi učinili isto djelo...''.

Kažem (tj. Albani):

Pojašnjavajući zabranu klanjanja prema kaburima, šejh Ali el-Kari rekao je u ''El-Mirkatu'': ''Zato što se u tome nalazi pretjerano veličanje koje kao da dostiže stepen onoga koji se obožava, i ako je to veličanje, prema kaburu ili mejtu koji je u njemu, zaista istinito, onda je to kufr, a samo poistovjećivanje sa takvim postupkom je mekruh, ali nužno je da bude mekruh tahrim (strogo pokuđeno). U tom značenju, čak i preče od njega, jeste dženaza koja je postavljena u pravcu kible klanjača, sa čime su iskušane Mekkelije jer oni postavljaju dženazu – mrtvace kod Kabe, a zatim klanjaju prema njoj (jer se nalazi između klanjača i njihove kible, op. prev.).''

Kažem (tj. Albani):

Ovom prilikom skrećemo pažnju da u većini slučajeva postupci Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, ukazuju na klanjanje dženaze na otvorenoj musalli, van džamije, a mudrost takvog postupka ogleda se u tome da se klanjači udalje od sličnog djela na koje je ukazao i učenjak El-Kari, da mu se Allah smiluje. Slična prethodnom hadisu jeste i predaja koju prenosi Sabit el-Benani od Enesa, radijallahu anhu, u kojoj se navodi da je rekao: ''Klanjao sam u blizini kabura, pa me je vidio Omer b. El-Hatab te povikao: 'Kabur, kabur!' Ja podigoh pogled prema nebu misleći da govori 'kamer' – mjesec!'' (Bilježi Ebu El-Hasen ed-Dinuri u ''Džuz'un fihi medžalis min emali Ebil-Hasen El-Kazvini“, 3/1, sa ispravnim lancem prenosilaca, a naveo ga je i Buharija kao mu'allek, bez navođenja lanca prenosilaca, 1/437, ''Feth'', a Abdurrezak ga je spojio u svom ''Musannefu'', 1/404/1581, i dodao: ''Ja kažem za kabur: 'Ne klanjaj prema njemu.'''

● Što se tiče trećeg značenja, njega je izrekao imam El-Buhari, jer je hadis naslovio sa ''O pokuđenosti klanjanja na kaburima''. Time je ukazao da iz zabrane klanjanja na kaburu obavezno proizlazi i zabrana izgradnje džamije na njemu, a ova stvar je jasna, na što je nedvosmisleno ukazao i El-Menavi kako smo prethodno naveli. Hafiz Ibn Hadžer u komentaru hadisa kaže: ''Rekao je El-Kermani: 'Hadis znači zabranu uzimanja kabura za bogomolje, a ono na što ukazuje naslov jeste gradnja bogomolje na kaburu i ono što se shvata iz toga dvoga je različito, ali se na to odgovora da je to dvoje nerazdvojivo, iako je ono što se shvata različito.'''

Na ovo značenje ukazala je Aiša, radijallahu anha, na kraju prvog prethodnog hadisa: ''Da nije toga, onda bi njegov kabur bio vidljiv, ali su se bojali da ne bude uzet za bogomolju.'' To znači, da nije tog prokletstva koje su zaslužili židovi i kršćani, zbog uzimanja kabura za bogomolje, što nužno uzrokuje građenje na njima, Poslanikov, sallallahu alejhi ve sellem, kabur bio bi napravljen na otvorenom prostoru. Ali, ashabi to nisu učinili, jer su se bojali da kasnije generacije ne bi napravile džamiju na tom mjestu, čime bi i njih obuhvatilo ovo prokletstvo.

Ovo podržava i hadis koji prenosi Ebu S'ad, (2/241), sa vjerodostojnim lancem prenosilaca od Hasana el-Basrija, u kojem se navodi da je rekao: ''Vijećali su da Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, pokopaju u džamiji, pa Aiša reče: 'Glava Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, bila je u mom krilu kad je rekao: 'Ubio Allah narode koji su kabure svojih poslanika uzeli za bogomolje.' Tako su se dogovorili da ga ukopaju gdje je i umro – u Aišinoj kući.''

Kažem (tj. Albani):

Prvo:

Drugo:

Ovo ukazuje na činjenicu da nema razlike između izgradnje džamije na kaburu i unošenja kabura u džamiju, i oba postupka su haram, jer je opasnost ista. Stoga je Hafiz El-Iraki rekao: ''Kada bi neko sagradio džamiju sa ciljem da bude ukopan u nekom od njenih dijelova, potpao bi pod prokletstvo. Naprotiv, haram ga je ukopati u džamiji, pa čak i kad bi uvjetovao da bude ukopan unutar džamije, to se neće ispoštovati jer njegov uvjet je suprotan njegovom uvakufljenju mesdžida.'' (Prenio ga je El-Menavi u ''Fejdul-Kadir'', 5/274, i također ga potvrdio)

Kažem (tj. Albani):

Ovo značenje potvrđuje i peti hadis: ''Oni su, ako bi među njima bio dobar čovjek, gradili nad njegovim kaburom bogomolju, ...to su najgora stvorenja...'' Ovo je jasan tekst o zabrani izgradnje džamija na kaburima poslanika i dobrih ljudi, i sasvim je nedvosmiseno da se zbog takvog postupka smatraju najgorim stvorenjima kod Allaha, subhanehu ve te´ala.

Ovaj hadis potvrđuje i predaja od Džabira, radijallahu anhu, koji je rekao: ''Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio je da se kabur oblaže gipsom, da se sjedi na njemu i da se gradi na njemu.'' (Bilježi Muslim, 3/62, i tekst je njegov; Ibn Ebi Šejbe, 4/134, Et-Tirmizi, 2 /155 i ocijenio ga je sahihom, i Ahmed, 3/339 i 399)

Ovaj hadis sa svojim općenitim značenjem obuhvata gradnju džamije na kaburu, kao i izgradnju kubeta na njemu, iako u zabrani prednjači prvo. Tako je potvrđeno da je ovo značenje također ispravno, na koje ukazuje riječ ''uzimanje'', a potvrđuju ga i drugi dokazi.

Što se tiče hadisa koji obuhvataju zabranu namaza u džamijama koje su sagrađene na kaburima, njihovo ukazivanje na to je jasnije, jer zabrana izgradnje džamija na kaburima nužno podrazumijeva i zabranu obavljanja namaza u njima, iz razloga što zabrana sredstva povlači i zabranu onoga što se postiže tim sredstvom i što tome vodi. Primjer za to je ajet o zabrani alkohola, u kojem je Allah, subhanehu ve te´ala, zabranio prodaju alkohola i u okviru ove zabrane je i konzumacija alkohola, štaviše, zabrana konzumacije je preča.

Očito je da zabrana izgradnje džamija na kaburima nije cilj sama po sebi, kao što ni naredba izgradnje džamija među kućama i trgovinama nije cilj sama po sebi, nego je to sve naređeno radi samog namaza koji će se obavljati u njima, pozitivno ili negativno. To pojašnjava sljedeći primjer: Kada bi čovjek sagradio džamiju na pustom mjestu gdje niko ne živi i kada niko ne bi klanjao u njoj, ovaj čovjek ne bi imao nikakvu nagradu za njenu izgradnju, čak štaviše, kod mene je on grješan za bespotrebno uništavanje novca i ulaganje nečega na pogrešno mjesto! Pa kad je Allah, subhanehu ve te´ala, naredio izgradnju džamija, naredio je u okviru toga i obavljanje namaza u njima, jer su radi njega sagrađene. Također, ako je zabranio da se grade džamije na kaburima, onda je u okviru toga zabranio i namaz u takvim džamijama, jer je radi toga i izgrađena, što je jasno i nije skriveno onome ko ima razuma, inšallah.

Zaključak

Uzimanje kabura za bogomolje obuhvata sva tri prethodno spomenuta značenja, što je dokaz sažetosti Poslanikovog, sallallahu alejhi ve sellem, govora, a to je istakao i imam Šafija, koji je u svojoj knjizi ''El-Umm'', 1/246, zapisao: ''Mrzim da se nad kaburom gradi džamija i da se on ističe, ili da se klanja na njemu, a vidljiv je i poznat, ili da se klanja prema njemu.'' Također je rekao: ''A ako bude klanjao prema njemu, namaz mu je valjan iako je pogriješio. Malik nas je obavijestio da je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: 'Ubio Allah židove i kršćane jer su kabure svojih poslanika učinili bogomoljama', pa je rekao: ''Mrzim ovo radi hadisa i drugih predaja prenesenih od osoba mimo Poslanika, a mrzio je – a Allah najbolje zna – da se veliča bilo ko od muslimana, tj. da se njegov kabur učini džamijom, jer u tom slučaju nemoguće je sačuvati se smutnje i zablude koja dolazi nakon toga.''

Ovim hadisom dokazao je sva tri značenja koja je spomenuo u svom govoru, što i jeste jasan dokaz da je hadis shvatio u njegovoj općenitosti, a tako je postupio i šejh Ali el-Kari' prenoseći od hanefijskih učenjaka, pa je u ''Mirkatul-mefatih šerh miškatil-mesabih'' (1/456), rekao: ''Razlog njihovog prokletstva jeste to što su se klanjali kaburima svojih poslanika veličajući ih, što je očiti širk, ili što su se molili Allahu, subhanehu ve te´ala, na mjestima gdje su ukopani poslanici, činili sedždu na njihovim kaburima, okretali se prema njihovim kaburima za vrijeme molitve smatrajući da time čine ibadet Allahu i pretjerivali u veličanju poslanika, a to je skriveni širk jer je u tome sadržano veličanje stvorenja u onome što nije dozvoljeno. Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio je svome ummetu takvo postupanje zbog sličnosti tog djela praksi židova ili zbog toga što sadrži skriveni širk. Ovako su smatrali neki od komentatora među našim imamima, a to podržava i jedna od Poslanikovoj predaja: ''...upozorava na njihova djela (tj. židova i kršćana – op. prev.).''

Kažem (tj. Albani):

Iz djela: ''Tahzirus-sadžidi min ittihazil-kuburi mesadžid''

Prijevod i obrada: Ahmed Džinović, prof.